Mis gibi kokusuyla sofraları saran ve lezzetiyle dillere destan olan yerli domates çeşitleri, tezgahlarda yerini aldığında hızla tükeniyor ve sayısız farklı reçetede kullanılıyor. Peki, bu türleri daha yakından tanımaya ne dersin şefim? Bu sayede misafirlerine her zaman en güzel ve lezzetli domatesleri ağırlayan tabaklar sunabilir, lezzet açısından fark yaratabilirsin.
Yerli Domates Çeşitleri Nelerdir?
Domates çeşitleri isimleri, domateslerin morfolojik durumlarına ve kullanım alanlarına göre farklı alt başlıklara ayrılıyor şefim. Morfolojik açıdan baktığımızda iki çeşit domates var: Bodur domatesler ve sırık domatesler… Bodur domatesler aynı zamanda yer domatesi olarak da adlandırılıyor. Domateslerin kullanım alanları ise sofralık ve sanayilik türler olmak üzere iki grupta değerlendiriliyor.
Sofralık domateslerin temel özellikleri kabuklarının ince, içlerinin de etli ve sulu olması. Kiraz, kokteyl, çeri ve pembe domates çeşitleri de sofralık türler arasında yer alıyor. Sofralık domateslerin sırık, bodur ya da yarı bodur cinsten olması mümkün. Verimli ve kaliteli meyvelere sahip bu cinsleri, mutfaklarımızda da sık sık ağırlıyoruz. Sanayilik domateslerin temel özellikleri ise kalın kabuklu ve yuvarlak formlu olmaları. Ayrıca, sanayi üretimine uygun domatesler genellikle bodur cinsler arasından seçiliyor.
Lezzetiyle Ünlü Yerli Domates Çeşitleri
Gördüğün gibi, aslında domates çeşitlerini sofralık ve sanayilik türler olarak gruplandırabiliriz. Ancak ülkemiz adeta bir domates cenneti. Farklı domates tohumları çeşitleri ekildikçe ve tescillendikçe ülkenin farklı noktalarında birbirinden lezzetli türler ortaya çıkıyor.
İçine girdiği her reçetenin lezzetini bambaşka bir noktaya taşıyan, salataların baş tacı, mis kokulu ve sulu domateslerin mutfaktaki değerini zaten biliyorsun şefim. İşte, bu domateslere ülkemizin neredeyse her bölgesinde farklı isimlerle rastlamak mümkün. Dilersen, ünü tüm ülkeye yayılmış en verimli domates çeşitleri arasında kısa bir gezintiye çıkalım. Bakarsın bu çeşitlerden birine denk gelir ve onunla tadı misafirlerinin damağında kalacak nefis reçeteler hazırlarsın.
Ayaş Domates
Ankara’nın Ayaş ilçesine özgü bir cins olan Ayaş domates, ülkemizin en verimli domates çeşitleri arasında yer alıyor. Tamamen doğal koşullarda ve ata tohumundan üretilen bu domates türü, ince kabuklara ve sulu bir yapıya sahip. Ancak ince kabukları, Ayaş domatesinin raf ömrünün de kısa olmasına yol açıyor.
Kurak Domatesi
Ülkemizin topraklarının ne kadar bereketli olduğuna en güzel örneklerden biri kurak domatesi olabilir. Çünkü bu domates türü sulama suyuna ihtiyaç duymadan yetişebiliyor. Çoğunlukla Isparta’da yetiştirilen kurak domatesinin lezzeti de dillere destan şefim.
Lice Domatesi
Diyarbakır’a bağlı Lice ilçesinde, hibrit tohum kullanılmadan yetiştirilen Lice domatesi, pembe rengi ve enfes tadıyla ülke çapında ün sahibi. Bu lezzetin sırrı ise Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki dağ eteklerinden geçen ve karla zenginleşen kaynak sularıyla beslenerek yetişmesi. Hem şekli hem de aromasıyla kendine has domates çeşitleri arasında yer alan Lice domatesini tüm reçetelerinde gönül rahatlığıyla kullanabilirsin.
Alakır Etlisi
Batı Toros yaylalarının bereketli topraklarında yetişen Alakır etlisi de en verimli domates çeşitleri arasında. Kırmızı renkli ve etli bir yapıya sahip olan bu tür, özellikle Akdeniz Bölgesi’nde sıklıkla tüketiliyor.
Maniye Domatesi
Safranbolu’nun efsane lezzeti maniye domatesi yeniden aramızda! Yaklaşık 150 yıl boyunca yetiştirilmeyen bu türün tohumları, ilçede yaşayan bir köylü tarafından saklanmış. Bunun üzerine 2014 yılında harekete geçen Safranbolu Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü bir proje başlatarak maniye domatesini yeniden yetiştirilmesini sağlamış. Kısacası bu lezzet tam anlamıyla küllerinden doğmuş şefim.
Koyulhisar Domatesi
Sofralık domates türlerinden olsa da salça yapımında da sıklıkla kullanılan Koyulhisar domatesi, ismini Sivas’ın en kuzeyinde bulunan Koyulhisar ilçesinden alıyor. Tıpkı Ayaş domatesi gibi bu tür de nakliyeye ve uzun süre market raflarında beklemeye uygun değil. Bu nedenle hasat sonrasında kısa sürede tüketilmesi gerekiyor. Hem şekli hem de tadıyla farkını ortaya koyan Koyulhisar domatesi, Kale domatesi adıyla da biliniyor.
Domates ile Neler Yapılır?
Bunca lezzetli domates çeşidinden söz etmişken onları harika şekilde değerlendirebileceğin reçete önerilerini sıralamazsak olmaz şefim: Mutfağımızın klasiklerinden olan domatesli pilav reçetesinin lezzeti, yerli domates çeşitleriyle zirveye taşınabilir. Ayrıca, domatesi kereviz, soğan, kestane mantarı ve sarımsakla buluşturarak nefis bir spagetti hazırlayabilir; misafirlerine görkemli bir tabak sunabilirsin. Yapman gereken tek şey, senin için hazırladığımız domates kremalı mantarlı spagetti reçetesini uygulamak. Yaz domateslerinin enfes aroması, bu reçetelere kusursuz bir dokunuş katacak.
